Mr Ilija Trninić

Politički analitičar i doktorand politikologije.

Zašto je Rusija okrenula leđa Srbiji?

„Početak dvadesetih godina 21. vijeka nameće nove izazove za Srbe koji se, doslovno nalaze na razmeđi svjetskih dešavanja istoka i zapada. Obe pomenute „političke hemisfere“ vrše pritisak na Srbe kako bi pridobile saveznika u opravdanju svojih politika koje značajno utiču na svaki dio planete. Srpskom balansiranju, kakvog smo gledali protekle decenije, između istoka i zapada došao je kraj.“

Još od zajedničkog života svih Slovena, tamo negdje iza Karpata, a prije rastakanja slovenskog tijela nakon Velike seobe naroda, Rusija se smatrala kohezivnim narodom za sve slovenske etničke grupe Istoka, Zapada i Juga. Onomad se javila težnja za sveslovneskim ujedinjenjem kroz ideju „panslavizma“ ali do takvih aktivnosti nije došlo. Osim kreiranja južnoslovenske države u periodu Samovog plemenskog saveza i, mnogo docnije, Jugoslavije, značajniji poduhvat ujedinjenja Slovena nije se desio.

Koliko postoje Sloveni toliko postoji svijest među Srbima o jedinstvu i neodvojivosti Srba od Rusa. Kroz istoriju, Srbi i Rusi su imali različite odnose ali su, uglavnom, bili u okviru pomoći i podrške ili, u najmanju ruku, nade da će Rusija pomoći Srbima. To je naročito bilo izraženo za vrijeme Otomanske vladavine nad većinskim srpskim korpusom a došlo je do izražaja tokom srpskih ustanaka početkom 19. vijeka. Cijeli taj vijek bio je obilježen interakcijom Srba kao tražitelja i Rusa kao pružatelja podrške i nade za ostvarivanje nacionalnih interesa, prvenstveno Srba na Balkanskom poluostrvu. Dvadeseti vijek obilježio je period animoziteta i razilaženja u interesima i stavovima zvaničnog Beograda i Moskve počev od Oktobarske revolucije nakon koje su srpska monarhija i ruska boljševička vlast neprijateljski se odnosili jedni prema drugima, mada su bjelogardejske strukture našle utočište u tadašnjoj Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca. Neslaganja su, nakratko, prevaziđena tokom drugog svjetskog rata dolaskom komunističkih vlasti u Jugoslaviji ali su se ubrzo odnosi zaoštrili sukobom na relaciji Staljin i Tito (koji je tada bio i srpski vođa) u pogledu poimanja i praktikovanja socijalističke doktrine i poslušnosti manjih prema većima.

Kako bilo, dobar dio Srba i dalje je vidio i, sa mitološkim stavovima, shvatao Ruse kao dio jedinstvenog neodvojivog slovensko-pravoslavnog tijela.

Devedesete godine ponovo su afirmisale pitanje odnosa i saradnje Srba i Rusa. Ratovi na prostoru bivše Jugoslavije i disolucija Sovjetskog saveza pratili su nedaće oba naroda a značajnija ruska podrška Srbima je tada izostala ili barem nije bila dovoljan kako se to od nje očekivalo. Dolaskom Vladimira Vladimiroviča Putina na vlast, većina Srba u njemu su vidjeli imperatora „Trećeg Rima“ i kao takvog smatrali ga za figuru koje će Srbima donijeti bolju poziciju na geopolitičkoj sceni. Srbi su se, protekle dvije decenije, politički kretali između istoka i zapada sa većim ili manjim fokusom na saradnju sa zvaničnom Moskvom. Nekako neodređeno u javnom diskursu, postojale su podjednake težnje za integrativnim procesom Srba prema evropskim i „istočnim“ strukturama.

Rat u Ukrajini postao je lakmus papir za političku orjentaciju Srba, prevashodno države Srbije. U medijima i zvaničnim diskusijama o javnim temama, preovladava percepcija o opredjeljenosti i odanosti Srbije prema ruskim interesima. Tokom rusko-ukrajinskog rata Rusiji je trebao svaka vid podrške pa čak i od malih i ne tako jakih zemalja kao što je Srbija. Rusija se našla u situaciji da vapi za svakim vidom razumijevanja pa čak i na onim epskim njegoševskim: „Da je i'dje brata u tuđini, da zažali k'o da bi pomog'o“.

Iz Beograda su se mogle čuti poruke o neutralnosti, neopredjeljenosti, nesvrstanosti po pitanju rusko-ukrajinskog rata dok su vlasti Republike Srpske, otvoreno i nedvosmisleno, pravac i usmjerenje politike okrenuli prema Moskvi. Srpski narod Crne Gore lavirao je, u različitim fazama, između istoka i zapada – od povoljne prodaje nekretnina ruskim kupcima do potpune nesaradnje i glasanja za ulazak u sjevernoatlantski savez. Poprilično je neujednačena i neharmonizovana politička opredjeljenost srpskog naroda u vezi sa pitanjem ruske politike i dešavanjima u oblasti Karpata kao zajedničke prapostojbine.

Početak dvadesetih godina 21. vijeka nameće nove izazove za Srbe koji se, doslovno nalaze na razmeđi svjetskih dešavanja istoka i zapada. Obe pomenute „političke hemisfere“ vrše pritisak na Srbe kako bi pridobile saveznika u opravdanju svojih politika koje značajno utiču na svaki dio planete. Srpskom balansiranju, kakvog smo gledali protekle decenije, između istoka i zapada došao je kraj. U jednom momentu, bilo je neophodno odrediti se između geopolitičkih koncepata: globalizma i suverenizma.

Globalizam koji nudi evroatlantske integracije, vrijednosti tržišne ekonomije, slobode kretanja roba, usluga, ljudi i kapitala i neoliberalne poglede u svim poljima života i rada i koncepta suverenizma  koji promoviše očuvanje tradicionalnih normi, starih prijateljstava i saveznika, nudi ekonomiju zasnovanu na solidarno-uzajamnoj pomoći i integracijama vojno-ekonomskih nacija oličene u akronimima velikih ekonomija globalnog juga (BRIKS). Geografska pozicija zvaničnog Beograda nije mogla mnogo da bira budući da je danas gvozdena zavjesa pomjerena daleko na istok. Pomoć, finansiranje različitih programa koji podržavaju reforme i usklađivanje standarda sa zapadnim integracijama bili su značajan faktor koji nije mogao da se poredi sa verbalnom podrškom, ugovorima koji su podrazumijevali poslovanje u snažnom interesu investitora i obećanja u vezi sa strateškim srpskim nacionalnim pitanjima i pozicijama a koji su dolazili sa istoka. I dalje je zvanični srpski politički narativ obilježen težnjom nemiješanja u svjetska kretanja. Koliko je Beograd uspio u tome da se politikom nesvrstavanja ne zamjeri nosiocima svjetskih kretanja potpuno suprotno govore činjenice koje jasno ukazuju da Rusija ne bi trebala biti zadovoljna ovakvom srpskom orjentacijom.

S tim u vezi niz činjenica nedvosmisleno razotkrivaju opredjeljenost Srbije zapadnim integrativnim procesima i uzdržanost Rusije prema podršci srpskin nacionalnih interesa u otvorenim pitanjima na Balkanu.

Važna činjenica govori da je izbor zvanične politike Beograda da za premijerku postavi gospođu Anu Brnabić za premijerku, koja u momentu preuzimanja tako važne dužnosti dolazi iz nepoznatog političkog miljea. Njeno otvoreno deklarisanje naklonjenosti LGBT vrijednostima direktna je promocija liberalnih političkih opredjeljenja zapadne civilizacije. I nakon napuštanja premijerske funkcije ostaje značajno uticajna kao prva osoba u zakonodavnom dijelu vlasti u Srbiji. Tradicionalno srpsko društvo prihvatilo je ovu politiku i to indikativno u nekoliko navrata potvrđeno kroz veliku narodnu podršku na izborima upravo takvoj politici. Činjenica koja se demonstrira u izjavi Predsjednika Aleksandra Vučića u izbornoj noći decembra 2023. godine koja je, naizgled, zvučala kao uobičajen tok misli, komentarišući izborne rezultate jedne lokalne zajednice „da ne zna koja je to ruska stranka“ koja je osvojila neki procenat podrške glasača (kao da ih u Srbiji ima na desetine) jasno daje do znanja da je diplomatskom konstrukcijom želio da ukaže i dokaže svojevrstan otklon prema ruskoj politici i njenom uticaju u Srbiji.

Polovinom 2024. godine pojavile su se informacije da su rakete srpske proizvodnje pale na ruski grad Belgorod ispaljene sa ukrajinske strane. Kao da je ova informacija prošla ispod radara i nije značajno odjeknula u javnosti a naročito ne sa ruske strane. Možda ovakav postupak ruske uzdržanosti možemo da razumijemo kao potrebu ruske strane da jedan događaj ne treba da poremeti i dalje prisutnu težnju da se pridobije srpsko savezništvo u ovom važnom i oskudnom momentu za rusku stvar.

Veoma čudan susret u Beogradu! Naime, iznenadan susret dvije supruge, supruge ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog i supruge srpskog predsjednika Aleksandra Vučića teško može da nađe logično obrazloženje o neophodnosti i svrsishodnosti takvog događaja. Očigledno je da je pritisak zapada o demonstraciji opredjeljenosti Srbije bude značajnije prisutan u javnosti. U prilog ide i činjenica da su se pored obje supruge zadesila oba ministra inostranih poslova, ukrajinski i srpski. U samoj pripremnoj fazi za organizovanje ovog susreta, novinar Frankfurter Allgemeine Zeitunga Michael Martens, napisao je na svom X- nalogu: “Ako se to desi, to bi bila dobra prilika da se izbliza razmotre odnosi Srbije i Ukrajine“. Gospođa Zelenska došla je na poziv gospođe Vučić.

Tokom posjete francuskog predsjednika Emanuela Makrona Srbiji, avgusta 2024. godine,  dogovorena je prodaja sedam francuskih aviona Srbiji. Trgovina vojnim oruđima Srbije sa zemljama NATO članica javnosti daje poruke: ili su ti avioni ekonomski povoljniji po Srbiju ili je to rezultat snažne preporuke da će takvi tipovi aviona značajno doprinijeti usklađivanju vojnih standarda koje nameće NATO savez.

Mnoge nije iznenadila izjava predsjednika Srbije kojom implicitno odbija prisustvovati samitu BRIKS-a u septembra 2024. godine, pravdajući „dogovorenim važnim susretima sa nekim državnicima“ pri tome, u tom momentu, ne navodeći o kome se radi. Kasnije se ispostavilo da je taj važan državnik iz zemlje članice EU i zemlje članice NATO saveza. Profil tog državnika, nedvosmisleno je „manjeg kalibra“ od svih onih državnika, pojedinačno,  zemalja čiji nazivi čine akronim ovog saveza globalnog juga (BRIKS). Ipak je Predsjednik Srbije poslao izaslanika daleko manjeg „kalibra“ nego što se očekivalo.

Da li su prethodno iznesene činjenice dale do znanja i odaslale jasnu poruku ruskoj „braći“ šta je politička opredjeljenost Srba? Da li je to razlog odsustva reakcije zvanične Moskve na događaje urušavanja elemenata državnosti i suvereniteta Republike Srbije na Kosovu i Metohiji nakon intenzivne i stalne aktivnosti kosovskih organa vlasti prema predstavnicima vlasti Srba na Kosovu i Metohiji na sjeveru provincije ili u enklavama? Kako je Moskvi jasno da Predsjednik Vučić ima uticaj i na Srbe koji žive van Srbije, odsustvo reakcije na događaje u Republici Srpskoj kao da je prećutna saglasnost da se kazne neposlušni iako vođa Srba sa lijeve strane Drine, gospodin Milorad Dodik, daje jasnu poruku o opredjeljenosti prema ruskoj politici. S tim u vezi izostala je aktivnija ruska  reakcija na sudski proces koji Sud u BiH vodi protiv gospodina Dodika. Čini se da su prethodno opisani potezi predsjednika Vučića odložili ili uskratili rusku reakciju na novi paket sankcija zvaničnicima Republike Srpske među kojima je ministar u Savjetu ministara BiH i reakciju na hapšenje ministra  bezbjednosti. Obojica su Srbi od ukupno trojice koji sjede u Savjetu ministara. Srbima u Republici Srpskoj prijeti nametanje još jednog lošeg imidža: pored onog iz poslijeratnog perioda da svu odgovornost snose za ratne zločine, ovog pita je u pitanju imidž da su srpski zvaničnici povezani sa kriminalnim radnjama, opšteg, političkog i privrednog kriminaliteta. Rusija se po ovim pitanjima ne oglašava.

Mnogo toga je učinjeno sa srpske strane da se ugledaju ruska leđa!

februar 2025.

 

Prilikom korišćenja cijelog ili dijela teksta, potrebno je navesti ime autora i izvor sa kojeg ste tekst preuzeli (www.lobiranje.eu)